Isala Ziekenhuis start met esketamine-neusspray voor hardnekkige depressie

Vanaf begin 2025 biedt het Isala Ziekenhuis in Zwolle en Meppel een revolutionaire behandeling voor patiënten met ernstige, hardnekkige depressie: de esketamine-neusspray SPRAVATO®. Het is de eerste keer in Nederland dat deze therapie, eerder alleen beschikbaar in de VS, volledig wordt vergoed en systematisch toegepast binnen een publiek ziekenhuis. De beslissing volgt op de opname van esketamine in de Nederlandse richtlijn voor depressie — en het kan een levensveranderende stap zijn voor mensen die jarenlang zonder hoop zaten. Eskeetamine werkt niet zoals traditionele antidepressiva. Het werkt binnen 24 uur. Sommigen voelen verbetering al na de eerste dosis. Dat is geen klein detail. Het is een kers op de taart voor mensen die al twee of drie medicijnen hebben geprobeerd — en niets hielp.

Hoe werkt de behandeling precies?

De behandeling volgt een strikt protocol, opgedeeld in drie fasen. Eerst de inductiefase: vier tot acht weken, twee keer per week naar het ziekenhuis. De patiënt krijgt een neusspray met 56 of 84 mg esketamine, onder toezicht van een arts. Daarna volgt de onderhoudsfase: een keer per week, nog vier weken. Ten slotte de optimalisatiefase, waarin de frequentie wordt aangepast op basis van respons. Totaal: zes maanden. En het is geen zelfstandige behandeling. Patiënten blijven hun reguliere antidepressiva gebruiken — esketamine is een aanvulling, geen vervanging.

De dosering is nauwkeurig vastgelegd. Op dag één: 56 mg. Daarna: 56 of 84 mg, afhankelijk van verdraagbaarheid. Voor patiënten met acute suïcidale gedachten wordt een hogere dosis aanbevolen — maar alleen gedurende vier weken. Na die periode is het effect niet goed onderzocht. En als er geen verbetering is na een week? Dan stopt de behandeling. Geen tijd verspillen. Geen geld verspillen. Geen hoop verspillen.

Waarom is dit zo belangrijk?

Traditionele antidepressiva doen er weken — soms maanden — over om te werken. Tegen die tijd zijn veel patiënten al opgegeven. Sommigen hebben zelfmoordpogingen gedaan. Andere zijn jarenlang in en uit het ziekenhuis geweest. Rosa de Vries, psychiater bij Isala Ziekenhuis, zegt het zo: "Het kan net die boost geven die soms nodig is." En dat is precies het punt. Het gaat niet om een wondermiddel. Het gaat om een tijdelijke, krachtige ondersteuning — een brug naar herstel, voordat je naar elektroshocktherapie moet grijpen. Dat is een enorme verandering in de benadering van depressie. Niet meer: "Wacht nog een maand." Maar: "We doen iets nu. En we kijken of het werkt."

Wat zegt het wetenschappelijk bewijs?

De data zijn indrukwekkend. In een internationale studie met 1.148 patiënten — geregistreerd onder clinicaltrials.gov NCT02782104 — bereikte 35,6% van de patiënten remissie na de inductiefase. Na 112 weken was dat 48,5%. In de VS, waar de FDA SPRAVATO® in 2019 goedgekeurd heeft (en in 2025 de indicatie uitbreidde), was de remissie bij placebo 7,6% — bij esketamine 22,5%. Dat is een verschil van meer dan drie keer. En wereldwijd is het middel al aan meer dan 140.000 patiënten toegediend, volgens Johnson & Johnson.

Maar het is geen zilveren kogel. Bijwerkingen zijn realistisch: hoge bloeddruk, duizeligheid, dissociatie — het gevoel dat je loskomt van je lichaam. Daarom mogen patiënten niet alleen naar huis. Ze moeten minstens twee uur onder toezicht blijven. En ze moeten vooraf een PHQ-9, een CADSS-schaal en een C-SSRS-screener invullen. Dat is geen bureaucratie. Dat is veiligheid.

Wie komt in aanmerking?

Niet iedereen. Alleen volwassenen met een ernstige depressie die minstens twee antidepressiva hebben geprobeerd — en geen blijvend resultaat hebben gehad. Dat is de definitie van treatment-resistant depression (TRD). Volgens onderzoek van Johnson & Johnson bereikt 86% van deze patiënten geen remissie na het proberen van hun derde medicijn. Dat betekent: bijna negen op de tien blijven ziek. En dat is waarom deze behandeling zo cruciaal is. Het is geen luxe. Het is een noodzaak.

Wat gebeurt er nu?

Isala Ziekenhuis begint met een beperkt aantal patiënten — maar de wachtrij is al lang. De verwachting is dat binnen een jaar meer dan 100 mensen hier de behandeling zullen hebben ondergaan. De Nederlandse zorgverzekeraars zijn enthousiast, want als je een patiënt in zes maanden terughaalt van de rand van de afgrond, bespaar je duizenden euro’s aan langdurige zorg, ziekenhuisopnames en verloren werkdagen. Maar er zijn nog vragen. Hoe lang blijft het effect? Wat als de patiënt stopt? Wat met langdurig gebruik? Onderzoek loopt nog. De FDA en de Europese Geneesmiddelenautoriteit (EMA) volgen de resultaten nauw. En in Zwolle en Meppel, waar de eerste neussprays zijn toegediend, houden ze de gegevens bij. Met een doel: bewijzen dat dit geen tijdelijke trend is, maar een nieuwe standaard.

Wat is het verschil met ketamine?

Esketamine is de S-vorm van ketamine — een stof die oorspronkelijk als anesthesiemiddel werd gebruikt, en later ook bij chronische pijn. Maar ketamine wordt vaak misbruikt als clubdrug. Esketamine is een gezuiverde, medisch gecontroleerde versie. Geen poeder. Geen injecties. Geen onbekende dosering. Alleen een neusspray, in een ziekenhuis, onder toezicht. De "mindalteringseffecten" zijn er nog — maar ze zijn tijdelijk. En ze worden beheerst. "Het is niet een trip," zegt een verpleegkundige bij Isala. "Het is een herstelproces. Met een beetje ongemak, maar met een duidelijk doel."